این پارچه زیبا و لطیف با داشتن پرزی نرم و خواب دار  نوعی اشرافیت را تداعی می‌کند. مخمل یک پارچه ابریشمی پرزداد است که ممکن است پرز آن از پنبه  یا کتان نیز بافته شود.

در بافت مخمل پارچه را به صورت دولایه می‌بافند و نخ‌های تار بین دولایه قرار میگیرد سپس یک تیغه برنده با عقب و جلو رفتن در میان پارچه، دو لایه‌ی پارچه را از هم جدا کرده و پرزها را به وجود می‌آورد.

تاریخچه پارچه مخمل

مخمل از حدود قرن یازدهم در کاشان و اصفهان و هرات تولید شد و در هر دوره سلطنتی به دلیل زیبایی و ظرافت با هنرهای مختلفی تلفیق شد. این پارچه در زینت کاخ‌ها، مبلمان‌ها ،پرده ها، تخت‌ها و پرده سلطنتی تا لباس پادشاهان و ملکه‌ها  استفاده شد و درخشید.

در دوره‌ی صفویه کارگاه‌های نساجی برای تولید مخمل تأسیس شد و مخمل‌های زربافت و نقره بافت رواج یافت. در دوره قاجاری نوعی مخمل درجه یک در شهر کاشان تولید می‌شد که بهترین ‌پارچه‌ی آن زمان بود و به آن “مخمل حسینقلی خانی” گفته می‌شد.

دوران پهلوی و پس از آن با تأسیس کارخانجات صنعتی نساجی مخمل با سرعت و کیفیت و طراحی جدید و امروزی تولید شد.

انواع پارچه مخمل

_ مخمل ساده : دارای سطح تمام پرزدار است و تار و پود آن از ابریشم است.

_  مخمل برجسته:  این نوع مخمل دارای زمینه ساده و نقوش پرزدار است. زمینه ممکن است از جنس پنبه و کتان باشد و پرزها از جنس ابریشم. معمولاً پرزها نقشی را روی زمینه رقم می‌زنند.

_ کبریتی: نوعی مخمل با زمینه‌ی نخ و پرزهایی که به صورت عمودی و راه راه روی زمینه ایجاد می ‌شود. جنس این مخمل ضخیم و بادوام‌تر از انواع مخمل است.

_ مخمل بقیرا: این مخمل که دارای پرزهای کوتاه نشده است، دارای سطحی کمی خشن است.  پارچه را با رزین سنتیک آغشته می‌کنند که باعث انعطاف و ارتجاع پارچه می‌شود. این پارچه مناسب دوخت اشارپ است.

_ پانی: نوعی مخمل سبک که با غلتک سنگینی که روی پارچه قرار می‌گیرد، باعث ایجاد حالت کشسانی در پارچه میشود.

_ مخمل کراش: این نوع مخمل معمولا با پرس شدن پرزها به یک سو حالت تیره و روشن در هر خواب را با درخشندگی بیشتر نمایان می‌کند.

_  مخمل نکری: در این نوع پارچه مخمل رنگ پرزها با رنگ زمینه متفاوت است و حالت رنگی و زیبایی به پارچه داده می‌شود.

تفاوت مخمل و جیر

جیر و مخمل به دلیل لطافت و خواب پذیری با هم اشتباه گرفته می‌شوند. اما جیر در واقع یک سطح چرمی است که با پرز کوبیده می‌شود اما مخمل پارچه‌ای است که با بافت تار و پود و پرزها به دست می‌آید.

جیر نسبت به گرد و غبار و خاک حساس است و تمیز کردن آن دشوار است. مخمل پارچه قابل شستشو و بادوام‎تر است.

نحوه شستشوی منسوجات مخملی

بهتر است مخمل در لباسشویی شسته نشود برای شستن مخمل، آن را پشت و رو کرده و از کشیدن مستقیم دستمال یا فرچه روی سطح آن خودداری شود. برای زدودن گرد و غبار روی مخمل مبل و پرده از جاروبرقی استفاده کنید.

نوشته پارچه مخمل، خصوصیات و کاربرد آن اولین بار در ادریس پلاس. پدیدار شد.

از زمان تولید و اختراع ریسندگی، صنعت دوخت وابسته به انواع نخ و پارچه بوده است. همواره جنس پارچه نمایانگر سلیقه و شخصیت استفاده کننده آن بود و در هر دوره تاریخی شاهد بودیم که جنس پارچه لباس افراد مشخصه‌ای از جایگاه اجتماعی آنها طلقی می‌شده است. در این میان حریر به سبب درخشندگی و لطافت و سبکی آن از دیرباز پارچه‌ای منتخب در میان بانوان برای دوخت لباس بوده است.

قدمت دوخت حریر به اوایل قرون وسطی در بیزانس و اروپا بر می‌گردد. به نظر می‌رسد ورود این پارچه به خاورمیانه و ایران در زمان اشغال اسپانیا در قرن پانزدهم است. از آنجا که ابریشم، الیاف مورد استفاده برای تولید و بافت حریر می‌باشد، این الیاف بسیار سخت به دست آورده می‌شده و در نتیجه حریر از پارچه های لوکس و قیمتی به شمار می‌رفته است و پارچه حریر و ابریشمی از جمله محصولات صادراتی کشور تولید کننده بحساب می‌آید.

پارچه حریر چیست و چگونه به دست می‌آید؟

پارچه حریر سنتی از بافت الیاف ابریشم به دست می‌آمد و گاه پنبه نیز در این بافت تلفیق می‌شد، اما امروزه با وجود دستگاه‌های پیشرفته بافندگی، حریر از بافت و درهم تنیده شدن یک الیاف ابریشمی یا پنبه‌ای بر روی یک پارچه ساتن که پارچه‌ای لخت و براق است،  به دست می‌آید. البته کماکان پارچه‌های حریر خالص از الیاف ابریشم بافته می‌شود که جزو گرانترین پارچه هاست و صرفاً برای دوخت لباس‌های مجلسی و زینتی مورد استفاده قرار می‌گیرد. با توجه به گران بودن حریر ابریشمین  امروزه حریر مصنوعی از جنس ریون، پنبه و پشم نیز تولید می‌شود.

انواع حریر بر اساس طبقه‌بندی تجاری

_  کرپ: ترکیبی از زبری پارچه‌ی کرپ  با سبکی و شفافیت حریر به صورت توأمان است.

_ حریر کریشه:  نوعی پارچه حریر بسیار نرم و لطیف است و برای دوخت شال مورد استفاده قرار می‌گیرد.

_ حریر ژورژت: نوعی حریر نازک با درصدی زبری

_ ساتن: دوخت حریر بر پارچه‌ای براق و درخشنده که بسیار سبک است.

_ سیلک: حریر مانند ساتن اما بسیار ضخیم تر از ساتن

_ لمه: پارچه‌ای درخشان و  لَخت، که برای دوخت لباس شب مورد استفاده است.

_ حریر ژاکارد: نوعی حریر با ضخامت و ایستادگی بیشتر نسبت به انواع دیگر حریر. طرح روی پارچه بافته شده در تار و پود خود پارچه است.

_ حریر ارگانزا: دوختی مانند حریر ژاکارد دارد که برخلاف ژاکارد طرح روی آن چاپ می‌شود.

موارد استفاده از حریر

از حریر برای دوخت انواع لباس‌های مجلسی، شال، شومیز و شال‌های مجلسی و همچنین لباس شب استفاده می‌شود.

پارچه حریر یکی از پر مصرف ترین متریال ها در صنعت دوخت پرده می باشد که در تمامی محیط ها با انواع طرح ها و رنگ ها کار برده می شود.

نحوه شستشوی پارچه‌های حریر

بهتراست حریر ابریشمی به دلیل نازکی خشکشویی شود اما دیگر انواع حریر را می‌توان در دمای ۲۰ تا ۳۰ درجه با شوینده‌های ملایم دستی شست.

بهتر است از شستشوی این پارچه در لباسشویی خودداری شود و در صورت ضرورت شستشو در لباسشویی ابتدا لباس را در کیسه ی پارچه‌ای قرار داده و بعد داخل لباسشویی بشویید.

استانداردهای کیفی حریر

یک پارچه حریر استاندارد می‌تواند گواهینامه” نساجی ارگانیک” را به شرط استفاده از مواد اولیه کاملا طبیعی دریافت کنند. همچنین گواهینامه “استاندارد جهانی بازیافت” می‌تواند برای تولید و محصولاتی که از مواد بازیافت پذیر در تولید پارچه‌های حریر مصنوعی مانند پنبه و سلولز استفاده می‌گردد صادر شود.

نوشته پارچه حریر، خصوصیات و کاربرد آن اولین بار در ادریس پلاس. پدیدار شد.

در لغت‌نامه دهخدا آمده است: «نباتی است بقدر ذرعی ، ساق و برگش باریک و گلش لاجوردی است و پوست وی را همچون پنبه ریسند و جامه‌اش معتدل است در گرمی و سردی و خشکی و به اندام نچسبد و رافع حرارت و باعث تقلیل خوی است».

پارچه کتان، از گیاه کتان به‌دست می‌آید، محکم است و به اندازه پنبه آب جذب می‌کند، ولی زودتر از پنبه خشک می‌شود. از پارچه‌های کتان در فصل گرم و سرد سال استفاده می‌شود، راحت و قابل انعطاف است و زودتر از پنبه تمیز می‌شود.

تاریخچه پارچه کتان

نمونه‌های پارچه کتان در غاری در جنوب شرقی اروپا (گرجستان امروزی)، همچنین در مناطق مسکونی اطراف دریاچه سوئیس یافت شده است. تصاویر و اسناد به جا مانده از تمدن‌های باستانی نشانه‌هایی از استفاده اشراف مصر باستان و مردم بین‌النهرین از کتان در لباس‌ها، پرده‌ها و همین‌طور برای مومیایی‌کردن درگذشتگان دارد.

در کتاب مقدس مسیحیان نیز از کتان یاد شده است، و همین امر نشان از قدمت چندهزار ساله این پارچه دارد.

ویژگی‌های پارچه کتان

پارچه کتان ویژگی‌هایی دارد که آن را از دیگر پارچه‌ها متمایز می‌کند. این ویژگی‌ها عبارتند از:

– استحکام و مقاومت الیاف کتان در برابر کشش

– مقاومت در برابر پوسیدگی

– مقاومت در برابر حلال‌های آلی که در خشک‌شویی‌ها استفاده می‌شود

– مقاومت در برابر حرارت

– مقاومت در برابر شست‌وشوی مداوم

– قابلیت تهیه‌شدن در ضخامت‌های متفاوت

– انعطاف‌پذیری پارچه

– دارای سطح صاف و یکدست

– قابلیت تمیزشدن آسان

– قابلیت از بین‌رفتن آسان لکه‌های ایجادشده بر آن

– دارای بافت گیاهی و عدم ایجاد حساسیت پوستی

– تمایل به برداشتن چین و چروک، برای برطرف‌شدن این مشکل گاهی کتان را با پنبه، ابریشم یا پلی‌استر ترکیب می‌کنند:

پنبه، علاوه بر اینکه به کمتر چروک‌شدن پارچه کمک می‌کند، خاصیت سبکی و جذب بیشتر را به آن می‌دهد.

ابریشم، باعث درخشندگی خاص پارچه می‌شود که از این ترکیب پارچه برای دوخت لباس‌های گران‌قیمت از جمله کت و شلوار، کت و دامن استفاده می‌شود.

ترکیب کتان و پلی‌استر علاوه بر کمک به کمتر چروک‌شدن پارچه، هزینه آن را نیز کاهش می‌دهد.

باید توجه داشت که زمین و شرایط جوی و نحوه کشت کتان، در کیفیت این پارچه بسیار مؤثر است. همچنین هرچه چربی الیاف کتان بیشتر گرفته شود، کیفیت این پارچه بهتر خواهد شد.

انواع پارچه کتان

1- کتانی

از ترکیب پنبه و کتان تهیه شده که میزان ترکیب پنبه و کتان آن متفاوت است، بستگی به میزان ترکیب این دو، یا بسیار جاذب و سبک است و مناسب تولید حوله می‌باشد و یا پنبه بیشتری دارد و مناسب تولید کت، کاپشن، دامن و پیش‌بند است. این ترکیب به کمتر چروک‌شدن پارچه کمک می‌کند.

2- کتان ساده بافته‌شده

این پارچه دارای بافتی شل است و به همین دلیل بسیار نرم می‌باشد و قدرت جذب بالایی دارد. برای پاک‌کردن شیشه‌ها و از بین بردن لکه‌ها و خشک کردن ظروف بسیار مناسب است.

3- پارچه کتان داماسک

دارای بافت ساده و ساتن است و چون در رنگ‌های بلوک تولید می‌شود، در پارچه‌های رومیزی و دستمال سفره کاربرد دارد.

4- پارچه کتان ونیز

همان نوع داماسک است که در رنگ و طرح متفاوت است. معمولاً طرح گل بزرگ دارد و پارچه زیبایی است.

5- کتانی حوله‌ای

بافتی حلقه‌ای دارد و برای انواع حوله‌ها استفاده می‌شود.

6- کتان کامبریک

دارای بافتی ظریف است و در تولید دستمال و لباس زیر زنانه کاربرد دارد.

7- کتانی قصابی

دارای بافت ساده اما محکم و درشت است و برای لباس‌های سنگین و پیش‌بند از آن استفاده می‌شود.

8- ملحفه‌های گشاد

ملحفه‌های با بافت بسیار جاذب هستند که برای حوله و پوشک بچه استفاده می‌شوند.

9- ملحفه‌های کتان

پارچه‌ای سنگین با پهنای زیاد است که در موارد مختلف از جمله دوخت لباس و ملحفه و بعضی روکش‌ها از آن استفاده می‌شود.

10- دستمال کتانی

دارای بافت ساده و نرم است و مورد استفاده آن در دستمال و بلوز‌های نرم می‌باشد.

11- دستمال کتان هلندی

دارای بافت ساده است که با نشاسته و روغن ترکیب می‌شود. این نوع پارچه به دلیل مات‌بودن در آباژور و سایه‌های پنجره کاربرد دارد.

12- کتان هازان

تولید این پارچه قدمت زیادی ندارد، با این حال در دوخت پرده و صنایع دکوراسیون جایگاه خاصی پیدا کرده است. این پارچه دارای ترکیب الیاف طبیعی و مصنوعی با تار و پودی ظریف و بافتی ریز می‌باشد، و همین امر باعث سبکی، زیبایی، شست‌وشوی آسان و بدون آبرفت، بدون خرابی رنگ و دوام و طول عمر این پارچه شده است.

میزان عبور نور از آن معتدل است به همین دلیل عمده‌ترین کاربرد آن در پرده است. استفاده از پرده کتان در فصل گرم، از نفوذ نور و گرمای آزاردهنده و در فصل سرد، از هدررفت گرمای اتاق جلوگیری می‌کند. همچنین به علت ضخامت کافی این پارچه نیازی به استفاده از زیر پرده همراه آن نیست.

پارچه‌های ساده و تک‌رنگ یا طرح‌دار آن هر دو در پرده کاربرد دارد و رایج‌ترین حالت دوخت آن هم به صورت پانچ‌شده می‌باشد. این نوع پرده، هم در قسمت‌های مختلف خانه و هم در اماکن تجاری، اداری و هتل‌ها قابل استفاده است.

کاربرد پارچه‌های کتان

به‌کارگیری پارچه‌های کتان علاوه بر صنعت پوشاک که برای دوخت کت و شلوار، پیراهن مردانه و مانتو و… استفاده می‌شود، در صنایع دیگر از جمله درکاغذسازی، کاغذهای سیگار، اسکناس، دستمال کاغذی، نخ بخیه، در صنایع حوله، کیف و برخی صنایع چرم، ابزارهای دکوراتیو، تولید روکش‌های صندلی، رومبلی، ملحفه، انواع کوسن و پرده کاربرد دارد.

در گذشته در قایق‌سازی، طناب‌های ماهی‌گیری، بادبان‌ها و صحافی مورد استفاده قرار می‌گرفت که امروزه مواد مصنوعی جایگزین آن شده است.

شست‌وشو و مراقبت از پارچه کتان

برای شست‌وشوی کتان می‌توان از ماشین‌ لباس‌شویی یا شستن با دست استفاده کرد. برای لباس‌های روشن از آب گرم و برای لباس‌های تیره از آب سرد استفاده می‌شود. برای نگهداری از آن هم بهتر است لباس‌های کتان را به‌صورت رول‌شده یا آویزان نگهداری کرد. مرطوب‌کردن لباس هنگام اتوکشی در از بین‌رفتن چین و چروک آن بسیار مؤثر است.

نوشته پارچه کتان چیست؟ انواع و کاربرد آن اولین بار در ادریس پلاس. پدیدار شد.