ادریس پلاس دنیایی از اطلاعات پارچه و پرده
در لغت‌نامه عمید درباره «کتان» می‌خوانیم: «گیاهی یک‌ساله با گل‌های آبی یا سفید و ساقه‌های بلند و باریک که از تخم آن روغن و از ساقۀ آن الیاف به دست می‌آورند».
در لغت‌نامه دهخدا آمده است: «نباتی است بقدر ذرعی ، ساق و برگش باریک و گلش لاجوردی است و پوست وی را همچون پنبه ریسند و جامه‌اش معتدل است در گرمی و سردی و خشکی و به اندام نچسبد و رافع حرارت و باعث تقلیل خوی است».
پارچه کتان، از گیاه کتان به‌دست می‌آید، محکم است و به اندازه پنبه آب جذب می‌کند، ولی زودتر از پنبه خشک می‌شود. از پارچه‌های کتان در فصل گرم و سرد سال استفاده می‌شود، راحت و قابل انعطاف است و زودتر از پنبه تمیز می‌شود.
تاریخچه پارچه کتان
نمونه‌های پارچه کتان در غاری در جنوب شرقی اروپا (گرجستان امروزی)، همچنین در مناطق مسکونی اطراف دریاچه سوئیس یافت شده است. تصاویر و اسناد به جا مانده از تمدن‌های باستانی نشانه‌هایی از استفاده اشراف مصر باستان و مردم بین‌النهرین از کتان در لباس‌ها، پرده‌ها و همین‌طور برای مومیایی‌کردن درگذشتگان دارد.
در کتاب مقدس مسیحیان نیز از کتان یاد شده است، و همین امر نشان از قدمت چندهزار ساله این پارچه دارد.
ویژگی‌های پارچه کتان
پارچه کتان ویژگی‌هایی دارد که آن را از دیگر پارچه‌ها متمایز می‌کند. این ویژگی‌ها عبارتند از:
– استحکام و مقاومت الیاف کتان در برابر کشش
– مقاومت در برابر پوسیدگی
– مقاومت در برابر حلال‌های آلی که در خشک‌شویی‌ها استفاده می‌شود
– مقاومت در برابر حرارت
– مقاومت در برابر شست‌وشوی مداوم
– قابلیت تهیه‌شدن در ضخامت‌های متفاوت
– انعطاف‌پذیری پارچه
– دارای سطح صاف و یکدست
– قابلیت تمیزشدن آسان
– قابلیت از بین‌رفتن آسان لکه‌های ایجادشده بر آن
– دارای بافت گیاهی و عدم ایجاد حساسیت پوستی
– تمایل به برداشتن چین و چروک، برای برطرف‌شدن این مشکل گاهی کتان را با پنبه، ابریشم یا پلی‌استر ترکیب می‌کنند:
پنبه، علاوه بر اینکه به کمتر چروک‌شدن پارچه کمک می‌کند، خاصیت سبکی و جذب بیشتر را به آن می‌دهد.
ابریشم، باعث درخشندگی خاص پارچه می‌شود که از این ترکیب پارچه برای دوخت لباس‌های گران‌قیمت از جمله کت و شلوار، کت و دامن استفاده می‌شود.
ترکیب کتان و پلی‌استر علاوه بر کمک به کمتر چروک‌شدن پارچه، هزینه آن را نیز کاهش می‌دهد.
باید توجه داشت که زمین و شرایط جوی و نحوه کشت کتان، در کیفیت این پارچه بسیار مؤثر است. همچنین هرچه چربی الیاف کتان بیشتر گرفته شود، کیفیت این پارچه بهتر خواهد شد.
انواع پارچه کتان
1- کتانی
از ترکیب پنبه و کتان تهیه شده که میزان ترکیب پنبه و کتان آن متفاوت است، بستگی به میزان ترکیب این دو، یا بسیار جاذب و سبک است و مناسب تولید حوله می‌باشد و یا پنبه بیشتری دارد و مناسب تولید کت، کاپشن، دامن و پیش‌بند است. این ترکیب به کمتر چروک‌شدن پارچه کمک می‌کند.
2- کتان ساده بافته‌شده
این پارچه دارای بافتی شل است و به همین دلیل بسیار نرم می‌باشد و قدرت جذب بالایی دارد. برای پاک‌کردن شیشه‌ها و از بین بردن لکه‌ها و خشک کردن ظروف بسیار مناسب است.
3- پارچه کتان داماسک
دارای بافت ساده و ساتن است و چون در رنگ‌های بلوک تولید می‌شود، در پارچه‌های رومیزی و دستمال سفره کاربرد دارد.
4- پارچه کتان ونیز
همان نوع داماسک است که در رنگ و طرح متفاوت است. معمولاً طرح گل بزرگ دارد و پارچه زیبایی است.
5- کتانی حوله‌ای
بافتی حلقه‌ای دارد و برای انواع حوله‌ها استفاده می‌شود.
6- کتان کامبریک
دارای بافتی ظریف است و در تولید دستمال و لباس زیر زنانه کاربرد دارد.
7- کتانی قصابی
دارای بافت ساده اما محکم و درشت است و برای لباس‌های سنگین و پیش‌بند از آن استفاده می‌شود.
8- ملحفه‌های گشاد
ملحفه‌های با بافت بسیار جاذب هستند که برای حوله و پوشک بچه استفاده می‌شوند.
9- ملحفه‌های کتان
پارچه‌ای سنگین با پهنای زیاد است که در موارد مختلف از جمله دوخت لباس و ملحفه و بعضی روکش‌ها از آن استفاده می‌شود.
10- دستمال کتانی
دارای بافت ساده و نرم است و مورد استفاده آن در دستمال و بلوز‌های نرم می‌باشد.
11- دستمال کتان هلندی
دارای بافت ساده است که با نشاسته و روغن ترکیب می‌شود. این نوع پارچه به دلیل مات‌بودن در آباژور و سایه‌های پنجره کاربرد دارد.
12- کتان هازان
تولید این پارچه قدمت زیادی ندارد، با این حال در دوخت پرده و صنایع دکوراسیون جایگاه خاصی پیدا کرده است. این پارچه دارای ترکیب الیاف طبیعی و مصنوعی با تار و پودی ظریف و بافتی ریز می‌باشد، و همین امر باعث سبکی، زیبایی، شست‌وشوی آسان و بدون آبرفت، بدون خرابی رنگ و دوام و طول عمر این پارچه شده است.
میزان عبور نور از آن معتدل است به همین دلیل عمده‌ترین کاربرد آن در پرده است. استفاده از پرده کتان در فصل گرم، از نفوذ نور و گرمای آزاردهنده و در فصل سرد، از هدررفت گرمای اتاق جلوگیری می‌کند. همچنین به علت ضخامت کافی این پارچه نیازی به استفاده از زیر پرده همراه آن نیست.
پارچه‌های ساده و تک‌رنگ یا طرح‌دار آن هر دو در پرده کاربرد دارد و رایج‌ترین حالت دوخت آن هم به صورت پانچ‌شده می‌باشد. این نوع پرده، هم در قسمت‌های مختلف خانه و هم در اماکن تجاری، اداری و هتل‌ها قابل استفاده است.
کاربرد پارچه‌های کتان
به‌کارگیری پارچه‌های کتان علاوه بر صنعت پوشاک که برای دوخت کت و شلوار، پیراهن مردانه و مانتو و… استفاده می‌شود، در صنایع دیگر از جمله درکاغذسازی، کاغذهای سیگار، اسکناس، دستمال کاغذی، نخ بخیه، در صنایع حوله، کیف و برخی صنایع چرم، ابزارهای دکوراتیو، تولید روکش‌های صندلی، رومبلی، ملحفه، انواع کوسن و پرده کاربرد دارد.
در گذشته در قایق‌سازی، طناب‌های ماهی‌گیری، بادبان‌ها و صحافی مورد استفاده قرار می‌گرفت که امروزه مواد مصنوعی جایگزین آن شده است.
شست‌وشو و مراقبت از پارچه کتان
برای شست‌وشوی کتان می‌توان از ماشین لباس‌شویی یا شستن با دست استفاده کرد. برای لباس‌های روشن از آب گرم و برای لباس‌های تیره از آب سرد استفاده می‌شود. برای نگهداری از آن هم بهتر است لباس‌های کتان را به‌صورت رول‌شده یا آویزان نگهداری کرد. مرطوب‌کردن لباس هنگام اتوکشی در از بین‌رفتن چین و چروک آن بسیار مؤثر است.
